آشنایی با گلیم فرش و انواع آن

با توجه به این که فرش، به عنوان یکی از اثاثیه‌ی پوشاننده‌ی کف منزل، در بسیاری از بازه‌های تاریخی قیمت نسبتا بالایی داشته است و برای همه‌ی گروه‌های جمعیتی قابل خرید نبوده است، قالیبافان ایرانی، به دنبال تولید محصولات دیگری هم رفته‌اند که کاربرد مشابه، ولی قیمت ارزان‌تری داشته است. گلیم فرش یکی از این محصولات است که اتفاقا تنوع بسیار زیادی هم دارد. گلیم فرش امروزه هم در تعداد بالا تولید می‌شود و در صورتی که از طرفداران این محصول هستید، برای پیدا کردن گزینه‌ی مناسب خود، کار چندان سختی نخواهید داشت. در این مقاله درباره‌ی نوع بافت گلیم فرش و انواع آن صحبت می‌کنیم.

گلیم فرش چیست؟

این محصول بافتنی ساده‌ای است که از تار و پود تشکیل شده است و معمولا با استفاده از پشم حیوانات اهلی روی دار قالی بافته می‌شود. گرچه از لحاظ تاریخی گلیم دستباف، نوع رایج این محصول بوده است، اما امروزه در بازار می‌توانید گلیم ماشینی هم به راحتی پیدا کنید. معمولا قیمت گلیم فرش ماشینی، از گلیم دستباف پایینتر است.

گلیم فرش، از لحاظ طرح، جنس و ابعاد در انواع مختلفی تولید می‌شود. بنابراین می‌توانید از آن در فضاهای مختلف منزل استفاده کنید. از ابعاد کوچک آن می‌توانید به عنوان پادری استفاده کنید. همچنین گلیم فرش راهرویی نیز وجود دارد.

تفاوت گلیم فرش با زیلو و زیرانداز چیست؟

درباره‌ی گلیم فرش در بالا توضیح دادیم. اما دو محصول دیگر در بازار وجود دارند که امکان دارد با گلیم فرش اشتباه گرفته شوند. اولی زیلو است. این محصول از لحاظ نوع بافت، شباهت زیادی به گلیم فرش دارد، اما جنس آن از پنبه است. جاجیم هم یک زیرانداز دو رویه است که آن را با استفاده از نح‌های نازک پنبه یا پشم می‌بافند.

انواع گلیم فرش

گلیم فرش‌های موجود در بازار را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد. اما دو نوعی که بسیار رایج است، عبارتند از:

• نوع بافت
• منطقه‌ی بافت

در ادامه، هر یک از این دو فاکتور را به صورت مختصر بررسی می‌کنیم.

انواع گلیم فرش بر اساس نوع بافت

با توجه به نوع بافت، می‌توان انواع این محصول را به سه دسته تقسیم کرد. البته این دسته‌بندی بیشتر برای گلیم دستباف کاربرد دارد.

گلیم ساده‌باف

این مدل از گلیم فرش، یک رو دارد و در بافت آن از نقشه‌ی از پیش طراحی‌شده استفاده نمی‌شود. اشکال به کار رفته در طرح این گلیم، معمولا اشکال هندسی ساده است. در بافت، تار را یکی در میان از بین پودها رد می‌کنند.

گلیم نقش برجسته

این نوع از گلیم فرش، دارای یک نقشه‌ی از پیش طراحی‌شده است. پس‌زمینه‌ی طرح ساده است و نقش و نگار به صورت برجسته روی گلیم حک می‌شود. در مرحله‌ی آخر، پرزهای اضافی از روی گلیم چیده می‌شود. برای مطالعه بیشتر می توانید به چگونه پرز فرش را از بین ببریم، مراجعه کنید.

گلیم ورنی

این نوع از گلیم بدون پرز بافته می‌شود. یک رو دارد و بدون نقشه انجام می‌پذیرد. طرح این گلیم از ذهن قالیباف نشات می‌گیرد.

انواع گلیم فرش بر اساس منطقه‌ی بافت

با توجه به این که بافت این محصول، ریشه‌ای دیرینه در تاریخ ایران دارد، با توجه به فرهنگ، سلایق و شرایط هر فرهنگ، انواع مختلفی از آن هم وجود دارد. در ادامه برخی از مهمترین انواع گلیم فرش را بر اساس منطقه‌ای که در آن بافته می‌شوند، به صورت مختصر بررسی می‌کنیم.

گلیم فرش شاهسون

بهترین انواع گلیم ورنی، متعلق به این ایل ایرانی است. استفاده از طرح‌های هندسی شکسته با رنگ‌های ملایم، از ویژگی‌های اصلی این دسته از گلیم‌ها است.

گلیم فرش لری

این دسته از گلیم‌ها که معمولا منقش به طرح‌های مخصوص منطقه است، بیشتر با استفاده از رنگ‌های آبی، سبز، سیاه و سفید بافته می‌شود. گلیم بافی این ایل ایرانی، بیشتر روی بافت خورجین تمرکز دارد.

گلیم فرش هرسین

در بافت این دسته از گلیم‌ها، ذوق بافنده اهمیت زیادی دارد. طرح این گلیم‌ها، بر اساس شرایط و روحیات قالیباف است. جنس این نوع از گلیم‌ها از پشم بز است. همچنین در طرح‌های این دسته گلیم، معمولا جای خالی روی گلیم مشاهده نمی‌کنید.

گلیم فرش بلوچ

این قوم ایرانی، همیشه آروزی دسترسی به منابع آب و مرغزار را دارند. این موضوع را در طرح‌های گلیمی که این قوم ایرانی می‌بافند نیز می‌توان مشاهده کرد. معمولا طرح این گلیم‌ها راه راه است و در هر ردیف آن نقوش مختلف با رنگ‌های متنوع به چشم می‌خورد.

گلیم فرش خمسه

ویژگی اصلی طرح این گلیم‌ها، زمینه‌ای به رنگ تیره است که ستاره‌هایی به صورت مورب و لوزی‌شکل روی آن بافته شده‌اند.

گلیم فرش سنه

این گلیم‌ها که در منطقه‌ی سنندج بافته می‌شوند، بیشتر با استفاده از طرح‌های هراتی و نقش و نگار بوته‌ای و خطوط مورب بافته می‌شوند.

گلیم فرش قشقایی

استفاده از رنگ‌های تند و شاد، رنگ‌های متضاد در کنار هم و نقوش هندسی و حیوانات از ویژگی‌های اصلی این گلیم‌ها است.

گلیم فرش افشار

در این طرح، معمولا ستاره‌های زیادی در یک پس‌زمینه‌ی ساده به صورت مورب کنار هم بافته می‌شوند.

گلیم فرش‌های امروزی

امروزه، با گسترش بازار این محصول، طرح‌ها و نوع بافت آن نیز با تغییراتی همراه شده است. برای مثال می‌توانید همانند فرش ماشینی، گلیم ماشینی را نیز در بازار پیدا کنید. همچنین از لحاظ طرح و نقش نیز، امروزه مشتریان با سلایق مدرن نیز به دسته مشتریان این محصول اضافه شده‌اند. برای همین پیدا کردن گلیم فانتزی و گلیم سه بعدی، کار چندان زمانبری نیست.